آشنایی با صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله (ETF)
1399/10/1 09:05:35
در این نوشتار قصد داریم برای شما شرح دهیم صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) چه ساز و کاری دارند و چگونه می‌توان در آنها سرمایهگذاری کرد. تا پایان این نوشتار با ما همراه باشید.
صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) چیست
صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله (ETF که مخفف EXCHANGE TRADED FUND است)، صندوق‌هایی هستند که واحدهای سرمایهگذاری آنها همانند سهام در بورس‌ها (بورس، فرابورس، بورس کالا، بورس انرژی) قابل معامله (خرید و فروش) هستند. واحدهای سرمایهگذاری صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله در واقع نوعی از اوراق بهادار هستند که خود شامل مجموعه‌ای از اوراق بهادار مانند سهام، اوراق با درآمد ثابت و یا دارایی فیزیکی مانند طلا هستند. به همین دلیل است که عملکرد این صندوق‌ها بستگی مستقیم به عملکرد دارایی‌های موجود در پرتفوی صندوق و نحوه مدیریت آنها دارد.
همانند سایر صندوق‌های سرمایهگذاری، در این نوع صندوق‌ها هم سرمایه صندوق تبدیل به واحدهای سرمایهگذاری می‌شود که ارزش آنها با NAV (مخفف Net Asset Value) یعنی همان خالص ارزش دارایی‌های صندوق مشخص می‌شود. ارزش اسمی هر واحد سرمایهگذاری در این نوع صندوق‌ها ده هزار ریال معادل هزار تومان است و ارزش روز و لحظه‌ای واحدها نیز متناسب با سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در صندوق به صورت روزانه و لحظه‌ای تغییر می‌کند و در سیستم معاملاتی و سایت صندوق نمایش داده می‌شود.
انواع صندوق سرمایهگذاری قابل معامله
همانطور که گفتیم، یک صندوق ETF ممکن است از سهام، سپرده بانکی، شمش طلا، اوراق درآمد ثابت، پول نقد، سکه طلا، ارز یا ترکیبی از تمامی این موارد تشکیل شده باشد و این که چه دارایی‌هایی در صندوق وجود دارد، نوع صندوق را تعیین می‌کند. با این توضیح، ETFها می‌توانند از نوع سرمایهگذاری در سهام، سرمایهگذاری مختلط، سرمایهگذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت، صندوق کالایی و صندوق جسورانه باشند. نوع دارایی‌های یک صندوق، در امیدنامه آن درج می‌شود. بدیهی است که با توجه به تنوع ترکیب دارایی‌های موجود در پرتفوی، استراتژی معاملاتی هر یک از این صندوق‌ها متفاوت است. بنابراین انتخاب نوع صندوق برای سرمایهگذاری، به نوع تمایلات سرمایهگذاری و سطح ریسک‌پذیری سرمایهگذار بستگی دارد.
توجه به این نکته ضروری است که شما به هر میزان از یک صندوق ETF را بخرید، به همان میزان مالکیت از تمام دارایی‌های صندوق را دارید. با این حال، شما به عنوان سرمایهگذار (سهام‌دار این صندوق)، نمی‌توانید در ترکیب دارایی‌های صندوق تغییری ایجاد کنید، یا بخواهید که فقط بخشی از دارایی صندوق را برایتان بفروشند. بلکه اگر یک واحد از صندوق را بخرید، به اندازه سهم خود دارایی کسب می‌کنید و با فروختن آن، دارایی خود را نقد می‌کنید. دارایی شما در صندوق باقی می‌ماند و نمی‌توانید آن را به صورت فیزیکی تحویل بگیرید، اما منافع حاصل از تغییرات قیمت این دارایی‌ها نصیب شما می‌شود.
همانطور که گفته شد، انواع مختلفی از صندوق‌های قابل معامله (ETF) از نظر ترکیب دارایی صندوق می‌تواند وجود داشته باشد. در ادامه انواعی از این صندوق که در بازار سرمایه ایران وجود دارد و فعال هستند را توضیح خواهیم داد.
صندوق قابل معامله با درآمد ثابت چیست
صندوق قابل معامله با درآمد ثابت نوعی از ETF است که اکثر وجوه آنها در منابع با درآمد ثابت (سپرده بانکی، اوراق مشارکت) سرمایهگذاری می‌شود. حداقل ۷۰ درصد از دارایی این صندوق‌ها از اوراق مشارکت بانکی، سپرده بانکی یا سایر اوراق با درآمد ثابت مانند انواع صکوک تشکیل می‌شود. در بازار سرمایه سرمایهگذاری در ETF با درآمد ثابت، به عنوان یک سرمایهگذاری بدون ریسک محسوب می‌شود. سرمایهگذاری در صندوق قابل معامله با درآمد ثابت برای مواقعی که پول در حساب کارگزاری بی استفاده مانده است می‌تواند یک گزینه جذاب سرمایهگذاری باشد. این نوع صندوق‌ها می‌توانند با تقسیم سود و یا بدون تقسیم سود باشند. این مورد نیز در امیدنامه صندوق درج می‌شود.
صندوق قابل معامله سهام چیست
یک ETF سهام بر روی سهام شرکت‌ها و صنایع مختلف که در بازار سهام وجود دارد سرمایهگذاری می‌کند. در این حالت دقیقا مانند صندوق‌های سرمایهگذاری سهامی که قبلا توضیح داده شد، اگر دارایی‌های صندوق رشد داشت، ارزش واحدهای سرمایهگذاری صندوق نیز افزایش می‌یابد و لذا سرمایهگذار سود کرده است و دقیقا برعکس این حالت هم وجود دارد. سرمایهگذاری در این نوع صندوق ریسکی است و مناسب افرادی است که قصد سرمایهگذاری بر روی سهام دارند.
صندوق قابل معامله مختلط چیست
صندوق مختلط، همانطور که از اسمش بر می‌آید ترکیب دارایی مختلطی دارد و در واقع ترکیب دارایی این نوع صندوق ترکیبی از دارایی‌های مختلف است. موضوع فعالیت صندوق‌های سرمایهگذاری مختلط، سرمایهگذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت، سپرده‌ها و گواهی سپرده بانکی، گواهی سپرده کالایی پذیرفته شده در بورس، سهام پذیرفته شده در بورس و فرابورس است. منابع این صندوق‌ها به نسبت حداکثر 60 درصد و حداقل40 درصد بین سهام و منابع درآمد ثابت سرمایهگذاری می‌شود.
این صندوق برای اشخاصی مناسب است که تا حدودی ریسک‌پذیر هستند چراکه ریسک سرمایهگذاری در این صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های سرمایهگذاری در سهام کمتر و نسبت به صندوق‌های با درآمد ثابت بیشتر است.
صندوق قابل معامله کالایی چیست
صندوق کالایی یکی از ابزارهای نوین در بورس کالای ایران است که در آن کالایی معین با سازوکار خاص معامله می‌شود و سرمایهگذار به جای خرید و فروش کالای فیزیکی، واحدهای صندوقِ آن کالا را معامله می‌کند. در واقع سبد دارایی‌های صندوقETF کالایی به جای سهام و اوراق از کالا تشکیل می‌شود.
صندوق طلا، صندوق فلزات گران‌بها شامل طلا، نقره و پلاتین، صندوق فلزات غیرگران‌بها شامل فولاد، آلومینیوم، مس، صندوق نفتی، صندوق کالاهای کشاورزی مانند زعفران، زیره و ... چند مثال از ETF کالایی است.
صندوق قابل معامله جسورانه چیست
صندوق‌های سرمایهگذاری جسورانه نوعی از صندوق‌های قابل معامله هستند که منابع مالی لازم برای رشد و توسعه طرح‌های نوآورانه و کسب و کارهای نوپا را از طریق جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی فراهم می‌آورند و حلقه اتصال طرح‌ها و سرمایه‌گذاران به یکدیگر هستند. در واقع این صندوق‌ها بر روی استارتاپ‌ها و کسب و کارهای نوپا سرمایهگذاری می‌کنند به همین دلیل سرمایهگذاری در این نوع صندوق‌ها برای اشخاصی که دید بلندمدت برای سرمایهگذاری و ریسک‌پذیری بالایی دارند، مناسب است چراکه رونق یک کسب‌وکار نیازمند صرف زمان است و هیچ تضمینی برای موفق شدن و یا شکست یک کسب‌وکارِ نوپا و یا استارتاپ وجود ندارد.
چگونه در صندوق ETF سرمایهگذاری کنیم
خرید واحدهای ETF، مستلزم دارا بودن کد معاملاتی (کد بورسی) در سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است. برای دریافت کد معاملاتی لازم است ابتدا در سامانه سجام ثبت‌نام کنید و پس از احراز هویت در این سامانه، یکی از کارگزاری‌های فعال در بازار سرمایه را انتخاب کرده و با ثبت‌نام در سیستم معاملات آنلاین آن کارگزاری، دسترسی به سیستم معاملات آنلاین آن کارگزاری را دریافت کنید. سپس واحدهای صندوق مورد نظرتان را دقیقا مانند سهام مختلفی که در بورس وجود دارد، خرید و فروش کنید. در نظر داشته باشید که صندوق‌های قابل معامله هم مانند سهام شرکت‌ها یک نماد معاملاتی دارند که در بازار سهام با آن شناخته می‌شوند.
نماد معاملاتی چیست؟ نماد در واقع اسم اختصاری سهام شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایهگذاری در سیستم معاملات بورس است به این ترتیب که بخشی از نام آن شرکت و بخشی هم به عنوان معرف گروه یا صنعتی که آن شرکت در آن فعالیت دارد در نماد آورده می‌شود.
واحدهای خریداری‌شده این صندوق‌ها بانام هستند و گواهی سرمایهگذاری توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه صادر می‌شوند.
خرید و فروش واحدهای این صندوق‌ها، مشمول پرداخت کارمزد معاملات به کارگزاری است. ارزش خالص دارایی‌های این صندوق‌ها (NAV) به لحظه محاسبه و در سایت صندوق به اطلاع سرمایه‌گذاران می‌رسد. ارزش بازار واحدهای صندوق می‌تواند مطابق عرضه و تقاضای بازار و متفاوت از ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) باشد لذا لازم است سرمایه‌گذاران با در نظر داشتن این نکته تقاضای خرید و فروش خود را در سیستم معاملات ثبت کنند.
سرمایهگذاری در صندوق‌های قابل معامله برای چه کسانی مناسب است
باتوجه به انواع مختلف صندوق‌های قابل معامله که در بازار سرمایه وجود دارد، این صندوق‌ها می‌تواند برای همه سرمایه‌گذاران با سطوح مختلف ریسک‌پذیری و تمایلات مختلف سرمایهگذاری مناسب باشد.
داشتن واحدهای صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله در سبد دارایی‌های هر سرمایهگذار می‌تواند تنوع خوبی در سبد سرمایه‌گذاری‌های او ایجاد کند و به همین دلیل این صندوق‌ها مناسب کسانی است که زمانِ کافی برای مدیریت سبد دارایی خود به صورت مجزا ندارند.
از سوی دیگر از آنجا که این صندوق‌ها مانند سهام خرید و فروش می‌شوند، بهترین گزینه برای افرادی است که در معاملات سهام فعال هستند و می‌خواهند دارایی خود را به لحظه در حساب کارگزاری نقد کرده و در سهم خاصی سرمایهگذاری کنند.
تسویه صندوق‌های قابل معامله به چه صورت و چند روزه است
زمانی که شما سهام یا واحدهای سرمایهگذاری صندوق قابل معامله را می‌فروشید، در صورتی که قصد دریافت این مبلغ در حساب بانکی‌تان را نداشته باشید و می‌خواهید مبلغ مربوطه در حساب کارگزاری‌تان باقی مانده تا با آن سهام دیگر خریداری کنید، در لحظه‌ی فروش این مبلغ در حساب کارگزاری‌تان نمایش داده می‌شود و می‌توانید با آن معامله کنید.
اما چنانچه می‌خواهید مبلغ حاصل از فروش واحدهای سرمایهگذاری صندوق قابل معامله به حساب بانکی‌تان واریز شود، لازم است فرایند تسویه و پایاپای در شرکت سپرده‌گذاری مرکزی انجام شود تا مبلغ مربوط به فروش شما قابل پرداخت به حساب بانکی‌تان شود. این فرایند با توجه به نوع صندوق می‌تواند متفاوت باشد که مطابق قوانین انجام خواهد شد.
برای مثال زمان تسویه صندوق های قابل معامله با درآمد ثابت T+1 است و زمان تسویه صندوق های قابل معامله سهام و مختلط T+2 است. یعنی اگر واحدهای سرمایه‌گذاری‌تان در صندوق قابل معامله سهامی/مختلط را بفروشید و درخواست پرداخت وجه را داشته باشید، ۲ روز کاری دیگر امکان واریز پول به حساب شما وجود دارد.
مزایای صندوق قابل معامله چیست
از مزایای صندوق‌های قابل معامله (ETF) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فعالیت تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار
- سرمایهگذاری بسیار آسان
- قابلیت معامله آنلاین در بورس‌ها از طریق سیستم معاملات برخط کارگزاری‌ها
- نقدشوندگی بالا با توجه به حضور بازارگردان در صندوق
- تنوع سبد سرمایه‌گذای‌ها
- شفافیت عملکرد و انتشار لحظه‌ای تغییرات قیمتی (NAV)
- معافیت مالیاتی معاملات واحدهای صندوق مطابق قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید
- قابلیت سرمایهگذاری با مبالغ کم به دلیل ارزان بودن واحدهای سرمایهگذاری این نوع صندوق‌ها در مقایسه با صندوق‌های سرمایهگذاری مشترک (ارزش اسمی هر واحد هزار تومان است)
بازارگردان کیست و چه نقشی دارد
بازارگردان یکی از ارکان صندوق‌های سرمایهگذاری است که با توجه به نوع صندوق، در برخی صندوق‌ها این رکن می‌تواند وجود داشته باشد و یا در برخی وجود نداشته باشد.
بازارگردان یک نهاد مالی است که مطابق قراردادهایی که دارد، اقدام به خرید و فروشِ اوراق بهادار می‌کند تا به این ترتیب از نوسانات قیمت کاسته و آن را در تعادل نگه دارند و مهمتر آنکه نقدشوندگی اوراق بهادار را افزایش دهد. به بیان ساده‌تر، بازارگردان سعی دارد از تشکیل صف خرید و صف فروش جلوگیری کند تا سرمایه‌گذاران بتوانند سهام مورد نظر خود را بدون انتظار در صف، خرید و فروش کنند.
به دلیل وجود رکن بازارگردان در صندوق‌های قابل معامله، همواره نقدشوندگی بالای این صندوق‌ها مورد توجه است.
صندوق‌های ETF لوتوس کدامند
تامین سرمایه لوتوس 4 صندوق از نوع ETF تحت مدیریت خود دارد که از نوع درآمد ثابت، سهام، کالایی و جسورانه است.
- صندوق اعتماد آفرین پارسیان که از نوع درآمد ثابت و در واقع اولین صندوق قابل معامله یا درآمد ثابت در بازار سرمایه کشور است که به ابتکار تامین سرمایه لوتوس طراحی و تاسیس شده است و با نماد «اعتماد» در فرابورس ایران قابل خرید و فروش است.
- صندوق ثروت‌آفرین پارسیان که از نوع صندوق قابل معامله سهام است و با نماد «ثروتم» در فرابورس ایران قابل خرید و فروش است.
- صندوق رویش لوتوس که از نوع صندوق جسورانه (VC مخفف Venture Capital) است و با نماد «رویش» در فرابورس ایران قابل خرید و فروش است.
- صندوق پشتوانه طلای لوتوس که از نوع صندوق کالایی است و با نماد «طلا» در بورس کالای ایران قابل خرید و فروش است.
همانطور که گفته شد، این 4 صندوق از نوع قابل معامله (ETF) هستند و قابلیت خرید و فروش واحدهای سرمایهگذاری آنها به صورت آنلاین از طریق سیستم معاملات برخط کارگزاری‌ها امکان‌پذیر است. در نوشتارهای آتی به معرفی جزئیات هریک از این صندوق‌ها می‌پردازیم.
